Sławni projektanci z Meseritz - kuzyni Emil i Georg Zillmanowie należą do czołówki architektów XX wieku na Górnym Śląsku. Ślady ich kunsztu znajdziemy także w Bytomiu, nie tylko w obszarze architektury przemysłowej.
Dzieła Zillmanów, którzy swoje biuro projektowe mieli w Charlottenburgu pod Berlinem, możemy do dziś podziwiać w wielu śląskich miastach. W Bytomiu do najbardziej znanych obiektów projektu Zillmanów trzeba oczywiście zaliczyć Elektrociepłownię Szombierki, budynek byłej cechowni i maszynowni szybu „Bończyk” dawnej KWK „Rozbark” oraz budynek dawnej dyrekcji zakładów „Deutsch-Bleischarley-Grube”, które znajdowały się przy dzisiejszej ulicy Siemianowickiej w Rozbarku. Mało znana jest natomiast zabudowa mieszkaniowa autorstwa Emila i Georga Zillmanów występująca w Bytomiu. W Archiwum Miejskim zachowała się dokumentacja z 4 czerwca 1910 roku, w której znajdują się dokładne plany, rysunki i opis kamienicy przy ul. Miarki 36 (wówczas Bergstrasse) zaprojektowanej przez Zillmanów na potrzeby urzędników „Heinitzgrube”, czyli późniejszej KWK „Rozbark”.
Kamienica przebudowana z myślą o górnikach KWK „Rozbark”
Modernistyczny ceglany budynek charakteryzuje się prostą bryłą podzieloną na dwie części z dachem mansardowym pokrytym czerwoną dachówką. Fasada kamienicy o czterech kondygnacjach i poddaszu od strony ul. Miarki jest 15-osiowa, a część elewacji została podzielona na 5 segmentów, z których dwa zostały wysunięte do przodu. Ciekawostką związaną z tą kamienicą jest zachowana powojenna dokumentacja projektowa dotycząca przebudowy poddasza na cele mieszkalne oraz przeróbki mieszkań 5-izbowych na 3-izbowe. Powodem przeprowadzonych prac był, jak czytamy w opisie technicznym, „bardzo poważny brak mieszkań dla górników Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego”. Dokument z maja 1949 roku oprócz opisu technicznego budynku zawiera również kwestie finansowe związane z przebudową. Jej koszt wyceniono na ówczesne 5 mln zł, a środki te miały umożliwić wyodrębnienie z tej części budynku aż 9 lokali mieszkalnych.
Z kolei w dokumencie z 19 września 1952 roku dyrekcja KWK „Rozbark” zwróciła się do Miejskiej Rady Narodowej z wnioskiem o zezwolenie na „wewnętrzną przeróbkę mieszkań 5-izbowych na 3-izbowe”. Zezwolenie wraz z wytycznymi dotyczącymi planowanych robót wewnątrz budynku wydane zostało już 21 października 1952 roku.
Z ciekawostek archiwalnej dokumentacji
W pozostałych zachowanych w Archiwum Miejskim w Bytomiu materiałach nie brakuje interesujących szczegółów przenoszących do rzeczywistości dawno minionych lat. Na planach, projektach oraz pismach urzędowych znajdziemy stare nazwy ulic, a także adresy instytucji, z których wiele już odeszło w niepamięć. Na projekcie rozbudowy poddasza na przykład widoczny jest podgląd niewielkiej mapy, na której ulica Dojazd jest oznaczona jako ulica Bernardyńska. Z kolei z wniosków oraz zezwoleń dowiadujemy się o dokładnej siedzibie Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, które znajdowało się wówczas przy ul. Moniuszki 28, oraz siedzibie nieczynnej już KWK „Rozbark”, która mieściła się przy ul. generała Zawadzkiego 12. W pozostałych zachowanych dokumentach znajdziemy kilka innych interesujących historycznych detali. Ocalały na przykład oryginalne podpisy Emila i Georga Zillmanów pod projektem budynku przy ul. Miarki 36, dyrektora KWK „Rozbark” w 1952 roku - inż. M. Gąssowskiego, a także urzędników miejskich oraz dyrekcji Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, które zwróciło się do władz miasta o rozbudowę kamienicy.
Zobacz, gdzie na mapie znajduje się kamienica Zillmanów przy ul. Miarki 36
Warto dodać, że ten ciekawy architektonicznie budynek o śląskim charakterze znajduje się w Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Bytomia, podobnie jak pozostałe zachowane do dziś w Bytomiu obiekty sławnych architektów z Meseritz.
