O tym, że Bytom słynął z warzenia piwa wiemy ze średniowiecznych dokumentów, jednak dopiero w XIX wieku domową produkcję piwa stopniowo zastępowały browary, produkujące znaczne ilości piwa dla mieszkańców miasta. Jednym z najsłynniejszych miejsc w Bytomiu, gdzie warzono piwo był założony w 1883 roku przy szosie miechowickiej browar firmy Hübner i Ska.
Piwo w średniowieczu było jednym z podstawowych i bezpiecznych trunków spożywanych nawet przez... dzieci. Jego przygotowanie wymagało wcześniejszego warzenia, co pozwalało zabić w wodzie znajdujące się bakterie, dzięki czemu otrzymywano bezpieczny trunek. Ponadto głównym składnikiem piwa był słód jęczmienny, dzięki czemu miał on wysoką kaloryczność, dlatego też traktowano je jako dodatkowy posiłek umożliwiający uzupełnienie ubogiej diety, zwłaszcza wśród osób niższego stanu.
W Bytomiu o tym, że warzono piwo wiemy co najmniej z dwóch dokumentów. W księdze ławniczej krakowskiej istnieje zapis o sprzedaży i kupnie browaru w Bytomiu, którego dokonała żona Jana z Wieliczki Anna. Jak podaje zapis w księdze z 8 listopada 1392 roku browar miał się znajdować tuż obok kościoła Najświętszej Maryi Panny. Z kolei w „Kronice miasta Bytomia na Górnym Śląsku” Franza Gramera dowiadujemy się, że książę ziębicki, Henryk I Starszy 19 stycznia 1475 roku zatwierdził przywileje miasta Bytomia, wspominając w nich, że w karczmie miejskiej prowadzono nie tylko wyszynk (miejsce gdzie sprzedawano alkohol) win, ale również piwa świdnickiego. Tym samym dokument ten nie tylko po raz kolejny potwierdza, że Bytom był ośrodkiem warzenia piwa, ale również, że wyszynk piwa był przywilejem wszystkich mieszczan, z czego korzystali przez kolejne stulecia.
Katowice - Śląska Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna" src="https://www.bytom.pl/assets/pics/aktualnosci/2023-06/Dawny Browar w Bytomiu około 1929 roku.jpg?1687328894103" alt="Dawny browar w Bytomiu około 1929 roku, źródło: Beuthen O/S, Berlin-Halensee 1929 rok, 216825 III, Biblioteka Śląska, Katowice - Śląska Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna" width="638" height="402">
Rozwój browarnictwa w XIX wieku
Istotna zmiana w warzeniu piwa zaszła w XIX wieku, kiedy domową produkcję złotego trunku zaczęły przejmować browary. W drugiej połowie XIX wieku było ich w Bytomiu co najmniej sześć, jednak praktycznie poza jednym z nich, ich właściciele nie mieli szczęścia do interesów. Najstarszy browar znajdujący się przy ul. Browarnianej 6 należał aż do trzech właścicieli - Alojzego Locka, Józefa Klose i Otto Langego, po śmierci którego browar przejęło miasto. Kolejny browar również należący od 1885 roku do Klosego przy ul. Wielkobłotnickiej po kilkukrotnej zmianie właścicieli został w 1908 roku zlikwidowany. Następne browary otwarto przy ul. Fryderyka Wilhelma 5, przy Wielkobłotnickiej oraz na Rozbarku u zbiegu ulic Siemianowickiej i Królewskohuckiej, jednak żaden z nich nie mógł się równać z otwartym w 1883 roku przy szosie miechowickiej browarowi firmy Hübner i Ska, który przetrwał aż do początku XXI wieku.
Zmienne losy bytomskiego browaru
Początek browaru przy szosie miechowickiej, późniejszej ulicy Bieruta i obecnie Wrocławskiej był imponujący. W 1904 roku browar przejęli bracia Schüllerowie a w 1909 roku połączony został z browarami Schöffera i Tenscherta, dzięki czemu całą produkcję piwa w Bytomiu skupili w swoich rękach bracia Schüllerowie. Produkcja piwa mimo trudnych czasów przetrwała aż do 1945 roku, kiedy władze polskie zdecydowały się zaprzestać w nim produkcji i przekształcić budynki w Przechowalnię Owoców i Jarzyn. Świadczą o tym zachowane w Archiwum Miejskim w Bytomiu dokumenty, z których wynika, że 30 marca 1948 roku wydane zostało zezwolenie na budowę kotłowni i komory wentylatora w Przechowalni Owoców i Warzyw przy ul. Wrocławskiej 10, która podlegała Oddziałowi Śląsko - Dąbrowskiej Centrali Gospodarczej Spółdzielni Ogrodniczych RP w Warszawie.
12 mln zł na reaktywację browaru
Kolejną ciekawostką związaną z bytomskim browarem jest artykuł pochodzący z tygodnika Życie Bytomskie z października 1958 roku, w którym dziennikarze opisują reaktywację bytomskiego browaru znajdującego się już przy ul. Bieruta 10. Jak czytamy w artykule Duży browar - panie starszy! - „Bytomski browar mieszczący się przy ul. Bieruta 10 czynny był jeszcze kilka miesięcy po wyzwoleniu. Następnie został unieruchomiony, a w jego pomieszczeniach rozgościły się Warzywa i Owoce. Decyzją Miejskiej Rady Narodowej w Bytomiu z końcem ubiegłego roku /tj. 1957r./ został on na nowo opróżniony, a z wiosną br. /tj. 1958r./ przystąpiono do generalnego remontu i odbudowy. Na ten cel przeznaczono kwotę około 12 milionów złotych tytułem inwestycji państwowych”. W artykule nie tylko dowiadujemy się, że odbudowa miała potrwać około 2 lata, ale że browar ma mieć moc produkcyjną około 80 tys. hektolitrów piwa rocznie, z czego 35 tys. zostanie na miejscu rozlane w butelkowni przy browarze.
Bytomianie konsumują 43 tys. litrów piwa dziennie
O tym kiedy został uruchomiony browar przy ul. Bieruta 10 dowiadujemy się z kolejnego numeru tygodnika Życie Bytomskie z sierpnia 1962 roku. Autorzy artykułu nie tylko wspominają, że browar rozpoczął działalność od 1961 roku, ale co ciekawe, że ”W Bytomiu konsumujemy dziennie około 43 tys. litrów piwa butelkowego i beczkowego dostarczanego przez browar przy ul. Bieruta i rozlewnię przy ul. Webera”. Artykuł dostarcza nam również innych ciekawostek. Bytomski browar już w rok po uruchomieniu wysunął się na pierwsze miejsce wśród wszystkich browarów w województwie, stając się równorzędnych partnerem dla browarów tyskich. Ponadto z artykułu dowiadujemy się również, że aż 60% załogi stanowiły kobiety oraz co zmartwiło zarówno dyrekcję zakładu, jak i autora artykułu - duże zużycie wody przez browar wynoszące około 420 m szesc., przy przydziale wody wynoszącej tylko 130 m szesc, co narażało zakład na poważne kary finansowe.
Smutny koniec browaru
W Archiwum Urzędu Miejskiego w Bytomiu w znajdujących się aktach możemy znaleźć dokładny opis budynków, jakie jeszcze stały na przełomie XX i XXI wieku. Były wśród nich: główny budynek z narożną wieżą, przylegający do niego budynek dawnej fermentowni, obiekty warsztatów, biur i magazynów, a przy zachodniej stronie kotłownia i wolnostojący komin. W należącym do Browarów Górnośląskich budynku jeszcze w latach dziewięćdziesiątych XX wieku produkowano złocisty napój. Zmiany gospodarcze w naszym mieście doprowadziły w 1996 roku do likwidacji zakładu, który został sprzedany prywatnemu inwestorowi. W 2004 roku obiekty po dawnym browarze zostały wyburzone, a pusty plac po najstarszym w Bytomiu browarze zamieniono w parking dla samochodów. Po wielu latach kupił go inwestor, który w 2016 roku zbudował tam wkomponowany w miejsce dawnego browaru budynek handlowo-usługowo-mieszkalny. Po kwartale, w którym znajdował się browar pozostała do dzisiaj piękna kamienica, którą oszczędził los, a dzięki prowadzonym właśnie pracom rewitalizacyjnym, budynek ten ma szansę stać się kolejną wizytówką ulicy Wrocławskiej.
Zobacz dawny browar na mapie Miasta Bytomia
