Pracownia analiz molekularnych, konserwacji materiału genetycznego i bank DNA to nowy projekt, który realizować będzie Muzeum Górnośląskie w Bytomiu. Jego celem jest utworzenie pierwszej, w pionie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pracowni konserwacji, analiz molekularnych i banku DNA dla eksponatów muzealnych pochodzenia organicznego z zakresu dziedzictwa przyrodniczego. Projekt realizowany przez Muzeum Górnośląskie będzie łącznie kosztował ponad 186 tys. zł, z czego aż ponad 148 tys. zł to dofinansowanie, jakie bytomska placówka kulturalna pozyskała ze środków Funduszu Promocji i Kultury.
Ostatnie dziesięciolecia to okres niezwykłego wręcz postępu w badaniach genetycznych, zwłaszcza dotyczących materiałów muzealnych dokumentujących przyrodę występującej współcześnie, subfosylną, a nawet skamieniałości. W ramach realizacji zadania powstanie dedykowana dla potrzeb przygotowania eksponatów z zakresu dziedzictwa przyrodniczego (głównie bezkręgowców) do opracowania zapisu sekwencji genowych. W związku z tym, że najliczniejszą, w zbiorach muzealnych jak i w przyrodzie, grupą zwierząt są owady wyposażenie pracowni molekularnej jest głównie im dedykowane. Podobnie jak i optyczny sprzęt pomocniczy do digitalizacji postępu prac konserwatorskich i analitycznych w celach dokumentacyjno-edukacyjnych.
Muzeum Górnośląskie zrealizuje innowacyjny projekt
Muzeum Górnośląskie w Bytomiu równolegle w ramach tego kierunku rozwoju badań muzealnych będzie rozwijał także gromadzenie próbek badawczych w ramach „Banku DNA”. Muzeum jest prekursorem tego typu badań w resorcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Polsce. W 2016 roku rozpoczęło tworzenie „Banku Próbek DNA” w oparciu o materiały kolekcji osteologicznej Działu Przyrody. Jednym z olbrzymich sukcesów tego początkowego etapu angażowania się Muzeum Górnośląskie w Bytomiu w ten typ innowacyjnych badań muzealiów przyrodniczych, było zainteresowanie genetyków badaniami jednego z najcenniejszych w świecie eksponatu dermoplastycznego żubrzycy „Planty”. Dzięki niej powiodła się bezprecedensowa próba uratowania istnienia w przyrodzie największego ssaka Europy. „Planta” stała się zaczątkiem restytucji stada Białowieskiego, a w konsekwencji światowej populacji tego gatunku. Stąd tak ważne były badania genetyczne i poznanie antycznego DNA żubra. O doniosłości tych badań świadczy fakt włączenia się w nie najwybitniejszych genetyków z Europy i Stanów Zjednoczonych z niekwestionowanym autorytetem światowym w tej dziedzinie prof. Michaelem Hofreiterem.
Dzięki dalszej współpracy z Laboratorium Genetycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz z Pracownią Molekularną z Poczdamu, opracowane zostały procedury pobierania prób osteologicznych oraz procedury dekontaminacji stosowane u nas do dnia dzisiejszego. W ciągu sześciu lat Muzeum Górnośląskie zgromadziło kilkaset próbek kostnych gatunków ssaków rzadkich czy zagrożonych w skali globalnej z Afryki, Ameryki Północnej, Europy i Azji. W ramach tego projektu placówka chce zintensyfikować te działania jak i w większym zakresie upublicznić ten jedyny w Polsce tego typu projekt. Na obecnym etapie rozwoju badań genetycznych możliwe jest rozszerzenie banku o próby sierści i włosów, gdyż najnowsze metody badawcze pozwalają również na efektywną analizę takich próbek.
Ponad 500 tys. okazów
Dział Przyrody Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu posiada zbiór ponad 500 tysięcy okazów zoologicznych, botanicznych i geologicznych. Największe i najcenniejsze są kolekcje entomologiczne oraz ornitologiczne. Do jednych z najciekawszych należą unikalne kolekcje autorskie. Są to na przykład entomologiczne zbiory Franza Kirscha, Hansa Nowotnego, Paula Hermanna Raebela, Sergiusza Tolla, Wojciecha Mączyńskiego (najstarsza kolekcja owadów z Mazowsza) czy zbiór około 6 tysięcy ważek, powstały na bazie historycznej kolekcji Maksymiliana i Wiktora Żaków oraz Leona Sawkiewicza. Bardzo cenna jest także licząca ponad 20 tysięcy obiektów kolekcja żądłówek (Hymenoptera: Aculeata) Jane Van der Smissen. Zbiór tych owadów jest systematycznie poszerzany o okazy pochodzące z polskich badań naukowych i z wypraw badawczych prowadzonych w regionie śródziemnomorskim oraz w Nowej Kaledonii.
Trzon zbioru kręgowców (8 tysięcy okazów) stanowią kolekcje ornitologiczne i teriologiczne. Wyróżnia się wśród nich kolekcja skórek ptasich Ottona Natorpa - jednego z najznamienitszych preparatorów w historii Europy - a także kolekcja Eberharda Dreschera obejmująca ptasie jaja, gniazda oraz preparaty dokumentujące wybrane zagadnienia z biologii, morfologii i anatomii ptaków. Obecnie najintensywniej rozwijane są kolekcje osteologiczne ssaków, kolekcja skórek ptasich i taksonomiczna kolekcja ptasich skrzydeł.
